Η αγορά γεωργικών προϊόντων αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα για την οικονομική ευημερία των αγροτών αλλά και των καταναλωτών. Οι τιμές των γεωργικών προϊόντων επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, οι κυριότεροι από τους οποίους είναι:
- Η παγκόσμια ζήτηση: : Η ισορροπία μεταξύ της παγκόσμιας ζήτησης και προσφοράς γεωργικών προϊόντων (και όχι μόνο) είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν τις τιμές. Όταν η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, οι τιμές αυξάνονται, ενώ όταν η προσφορά υπερβαίνει τη ζήτηση, οι τιμές μειώνονται. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η αύξηση του πληθυσμού, η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και η ανάπτυξη της βιομηχανίας.
- Οι καιρικές συνθήκες: Οι καιρικές συνθήκες αποτελούν έναν σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει την παραγωγή γεωργικών προϊόντων. Ξηρασίες, πλημμύρες, παγετός και άλλα καιρικά φαινόμενα μπορούν να οδηγήσουν σε μειωμένη παραγωγή και, κατά συνέπεια, σε αυξημένες τιμές.
- Η Πολιτική: Οι κυβερνήσεις, οι ενώσεις κρατών και γενικότερα οι διακρατικές συμφωνίες επηρεάζουν τις τιμές των γεωργικών προϊόντων μέσω της οικονομικής και εμπορικής πολιτικής, των επιδοτήσεων και των φορολογικών μέτρων. Οι κυβερνήσεις μπορούν να επηρεάσουν τις τιμές μέσω της ρύθμισης της παραγωγής και των εισαγωγών και εξαγωγών γεωργικών προϊόντων από και προς το εξωτερικό.
Πώς μας επηρεάζουν οι αλλαγές στις τιμές των γεωργικών προϊόντων;
Οι αυξήσεις στις τιμές των γεωργικών προϊόντων μπορούν να αυξήσουν το εισόδημα των αγροτών, καθώς πουλούν τα προϊόντα τους σε υψηλότερες τιμές. Ωστόσο, αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυξημένο κόστος παραγωγής λόγω της αύξησης των τιμών των πρώτων υλών, όπως τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Φαινόμενο που είδαμε να συμβαίνει έντονα τα τελευταία χρόνια λόγω της πανδημίας Covid 19 αλλά και του Ρωσσοουκρανικού πολέμου. Σε περίπτωση πτώσης των τιμών, το εισόδημα των αγροτών μπορεί να μειωθεί, αυξάνοντας ανάλογα και την οικονομική πίεση στους αγρότες.
Επίσης, οι αλλαγές στις τιμές των γεωργικών προϊόντων μπορούν να επηρεάσουν τις επενδύσεις και τη χρηματοδότηση των αγροτικών επιχειρήσεων. Υψηλές τιμές μπορούν να ενθαρρύνουν τους αγρότες να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες και να αυξήσουν την παραγωγή, ενώ χαμηλές τιμές μπορεί να περιορίσουν τη διαθεσιμότητα πιστώσεων και να μειώσουν την προθυμία των αγροτών να επενδύσουν, άρα και να παράγουν προϊόντα, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό για την προσφορά τους, άρα και τις τιμές τους στο ράφι.
Οι αλλαγές στις τιμές των γεωργικών προϊόντων μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στην απασχόληση στον αγροτικό τομέα. Κατά τις περιόδους υψηλών τιμών, οι αγρότες μπορεί να προσλάβουν περισσότερο προσωπικό για να αυξήσουν την παραγωγή, ενώ κατά τις περιόδους χαμηλών τιμών, οι απολύσεις και η μείωση των μισθών μπορούν να είναι πιθανά. Επομένως, οι τιμές των αγροτικών προϊόντων μπορούν να συνδεθούν έμμεσα και άμεσα με την ανεργία.
Επιπλέον, οι αλλαγές στις τιμές των γεωργικών προϊόντων επηρεάζουν σαφώς και τους καταναλωτές. Υψηλές τιμές μπορούν να αυξήσουν το κόστος των τροφίμων και να περιορίσουν την πρόσβαση σε φτηνά και θρεπτικά τρόφιμα, ενώ χαμηλές τιμές μπορούν να μειώσουν το κόστος των τροφίμων και να βελτιώσουν την πρόσβαση σε αυτά από μεγάλη μερίδα του καταναλωτικού κοινού.
Αλήθεια υπάρχει τρόπος να αντισταθούν οι αγρότες στις μειώσεις τιμών;
Υπάρχουν κάποιες στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν στο μετριασμό της πτώσης τιμών ή ακόμα και να τις αποτρέψουν. Ας δούμε μερικές που εφαρμόζονται ανά τον κόσμο:
- Διαφοροποίηση της παραγωγής: Οι αγρότες μπορούν να προστατεύσουν το εισόδημά τους από τις αλλαγές στις τιμές των γεωργικών προϊόντων μέσω της διαφοροποίησης της παραγωγής τους. Αυτό σημαίνει καλλιέργεια διαφορετικών καλλιεργειών, ανάπτυξη διαφορετικών προϊόντων ζωικής προέλευσης ακόμα και εξερεύνηση εναλλακτικών πηγών εισοδήματος, όπως η αγροτουριστική δραστηριότητα, η δημιουργία οικοτεχνιών ακόμα και η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας (βλέπε αγροτικά φωτοβολταϊκά που είναι σε έξαρση τον τελευταίο καιρό).
- Ασφάλιση καλλιεργειών: Η ασφάλιση καλλιεργειών μπορεί να προστατεύσει τους αγρότες από τις οικονομικές επιπτώσεις των αλλαγών στις τιμές των γεωργικών προϊόντων, καθώς και από τις επιπτώσεις των καιρικών συνθηκών και άλλων απροσδόκητων προβλημάτων. Ωστόσο η ιδιωτική ασφάλιση καλλιεργειών στη χώρα μας δεν έχει προχωρήσει.
- Συνεργασίες και συνεταιρισμοί: Οι αγρότες μπορούν να αποκτήσουν περισσότερο έλεγχο επί των τιμών των γεωργικών προϊόντων και να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική τους θέση σε σχέση με τους αγοραστές μέσω της συμμετοχής τους σε συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγής και κάθε λογής συνεργατικά σχήματα. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη καλύτερων τιμών και στην εξασφάλιση σταθερότερου εισοδήματος, δημιουργώντας οικονομίες κλίμακας.
- Προσαρμοστικότητα και καινοτομία: Η προσαρμογή στις αλλαγές των τιμών των γεωργικών προϊόντων απαιτεί ευελιξία και καινοτομία από τους αγρότες. Η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, η ανάπτυξη αποτελεσματικών μεθόδων καλλιέργειας και η εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων μπορεί να βοηθήσει τους αγρότες να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που προκύπτουν από τις αλλαγές των τιμών. Άλλωστε η τεχνολογία διαρκώς εξελίσσεται και συνεχώς εφευρίσκονται μηχανήματα με σκοπό την περεταίρω εκμηχάνιση των γεωργικών εργασιών αλλά και τη μείωση του κόστους παραγωγής.
- Κυβερνητικές πολιτικές και υποστήριξη: Τέλος, η κυβέρνηση και άλλοι φορείς μπορούν να στηρίξουν τους αγρότες μέσω της υλοποίησης πολιτικών και προγραμμάτων που στοχεύουν στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα, την προστασία των αγροτών από τις διακυμάνσεις των τιμών και την παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης και υποστήριξης. Στη χώρα μας υπάρχουν πολλά προγράμματα στήριξης των αγροτών και του αγροτικού εισοδήματος γενικότερα, τα οποία χρηματοδοτούνται από κοινοτικούς πόρους και διατίθενται από του υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων μέσω του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ).
Περουλάκης Ιωάννης
Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας - MBA,
Σύμβουλος Επιχειρήσεων Τροφίμων και Γεωργίας
